-
1 facio
fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого2) воспитывать, формировать ( mores Sen)3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)4) произноситьf. verba C, L — говорить5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)f. sacra (sacrificium или res divīnas) C — совершать жертвоприношения11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогатьnec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода12) быть полезным, иметь значениеplurimum facit diligenter nosse causas Q — чрезвычайно важно основательно знать суть делаgratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)corpus f. CC, Ph — полнеть16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.22) заниматься (какой-л. профессией)f. argentariam C — вести денежные операции (быть менялой)medicinam f. Pl, Ph — заниматься врачеваниемmedicinam f. alicui C — лечить кого-л.23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)24) заключать (pacem, indutias C)25) совершать, осуществлять, проводитьf. bellum Cs — начинать войну или Cs, C вести войнуproelio facto Cs — после бояfugam f. Sl, L — обращать и обращаться в бегствоf. deditionem Sl — сдаваться (победителю)f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.comitia f. C — проводить комиции (собрания)26) выполнять (promissa C; imperata Cs)jussa f. O — повиноваться приказаниям27) устраивать (cenas, ludos C)28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)f. fletum C и f. flere O — доводить до слёзfidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)29) обусловливать, создаватьquid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)naufragium f. C etc. — терпеть кораблекрушениеf. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться31) допускать, (пред)полагать, воображатьfac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём местеse f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственностиaliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетелиse aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность34) делать чьим-л. достоянием, присваиватьoptionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выборaliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимостьaliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)se intra limen f. Ap — переступить порогhaec ut primum ante judĭcis conspectum facta es Ap — как только она (Венера) предстала перед судьёй (Парисом)incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаетеf. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма40) euph.si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)suae rei causā f. Pt — ventrem exoneraref. Ctl, Pers, J, O, Pt, M — concumbere41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)fac exspectes O — ожидай -
2 ex
(praep.) 1) из, на вопрос - откуда? из чего? напр. ex bonis esse (см. bona s. 5): ex bonis defuncti esse (1. 29 pr. D. 20, 1); (1. 3 § 3 D. 22, 1); (1. 50 § 3 D. 15, 1);ex re alicuius acquirere (см. res. s. 2); (1. 71 § 7 D. 29, 2);
partem ex fundo vindicape (1, 13 § 4 D. 23. 5);
ex pluribus unus (1. 42 D. 26, 7);
alius ex amicis (1. 6 D. 34, 5);
ex duobus reis promittendi s. stipulandi alius, alter (1. 7. 12. 16. 18 D. 45, 2);
ex ea familia (1. 195 § 1 D 50, 16);
ex latere, ex transverso (см.); е contrario, ex diverso (см.); на вопрос: при каком обстоятельстве: rapere ex incendio, ruina, naufragio (1. 1 pr. § 2 D. 47, 9);
2) сообразно, по = secundum: напр. verbum: ex legibus sic accipiendum est: tam ex legum sententia, quam ex verbis (1. 6 § 1 D. 50,16);emere ex auctione (1. 2 § 8 D. 41, 4).
ex lege capere pignus (1. 29 § 7 D. 9, 2);
e lege locationis (1. 1 § 3 D. 43, 9. cf. 1. 51 pr. 1. 60 § 3 D. 19, 2);
ex personis causisque constituere (1. 38 D. 6, 1. cf. 1. 3 § 4 D. 43, 30); (1. 3 § 12 D. 43, 29);
ex animi propositione (1. 3 D. 48, 5. 1. 225 D. 50, 16);
3) при означ. причины, происхождеция, источника, вследствие, из, в: ius civile, quod ex legibus etc. venit;ex voluntate alicuius (1. 8 pr. D. 3, 3. 1. 46 D. 4, 4).
ex iure gentium introdducta bella etc. (1. 5. 7 pr. D. 1, 1);
ex eo appellari quod etc. (1. 4 § 2 D. 1, 5); (1. 1 pr. D. 44, 7);
teneri ex delicto (1. 38 D. 50, 17);
ex dolo alterius (1. 21 § 2 D. 15, 1);
lucrari ex dolo defuncti (1. 1 § 6 D. 2, 10);
ex culра conveniri (1. 41 D. 26, 7);
usuras ex mora exigere (1. 10 § 1 D. 39, 4);
ex emto teneri, agere etc. (см. emere); (1. 3 § 10 D. 26, 10);
causae, ex quibus in integr. restitui potest (1. 51 pr. D. 3, 3);
er iusta causa abesse (1. 31 § 2 D. 3, 5);
ex causa ratio edenda est (1. 1 § 9. 10 D. 2, 13);
ex necessitate fieri (1. 17 D. 23, 1);
ex officio suo facere (1. 4 D. 48, 11); (1. 27 D. 20, 1);
ex vulnere mortuus servus (1. 46 D. 9, 2);
ex corporis vitio accidere (1. 4 § l D. 21, 1);
4) no поводу, по отношению: ex re familiari - de re publica, operis novi nunciatio facta (1. 7 § 14 D. 2, 14); (1. 32 D. 48, 19);ex facto, postfacto (см.).
audire ex interdictis (1. 1 § 6 D. 1, 12);
5) от, при означ. автора, виновника: damnum datum ex coactis ab alio (1. 2 § 12 D. 47, 8);ex asse, ex parte heredem scribere (1. 19 D. 28, 2. 1. 72 D. 28, 5. 1. 142 D. 50, 16); (1. 19 pr. D. 29, 1).
6) от (кем), ex hostibus capere, redimere (1. 20 D. 24, 3. 1. 3 § 21 D. 41, 2);coactus ex fideicommissario (1. 38 § 3 D. 28, 6).
desiderari ex persona aliqua (1. 7 § 2 D. 2, 8);
fideicomm. relinquere ex aliquo (1. 2 D. 32);
7) с, для определения времени, с которого что-нб. ведет свое начало, ex die (см. dies s. 2 а);appellare ex sententia (1. 19 D. 49, 1).
ex eo tempore (1. 39. 42 D. 29, 1);
ex quo;
ex eo, ex quo;
exinde, ex quо (1. 4 § 6 D. 1, 16. 1. 19 § 6 D. 21, 1. 1. 20. 28. § 1. 1. 37 § 2 D. 26, 7);
ex testamenti facti tempore, an ex mortis numerari (1. 41 § 15 D. 40, 5);
heres scriptus ex tempore, противоп. in tempus (1. 19 § 1 D. 29, 1);
ex conditione vel in conditionem heredem facere (1. 15 § 4 eod.);
ex continenti (см. continens s. 2);
e vestigio (см. vestigium s. 4);
ex tempore (см. tempus s, d);
8) для обозначения должности, которую кто-нб. занимал: ex Quaestore sacri palatii (бывший quaestor), ex Praefecto praetorio;ex integro (см. integer s. 4).
ex Consule (C. summa reip. § 2);
ex Magistro officiorum dignitas (1. 1 C. 12, 16).
-
3 e
(praep.) 1) из, на вопрос - откуда? из чего? напр. ex bonis esse (см. bona s. 5): ex bonis defuncti esse (1. 29 pr. D. 20, 1); (1. 3 § 3 D. 22, 1); (1. 50 § 3 D. 15, 1);ex re alicuius acquirere (см. res. s. 2); (1. 71 § 7 D. 29, 2);
partem ex fundo vindicape (1, 13 § 4 D. 23. 5);
ex pluribus unus (1. 42 D. 26, 7);
alius ex amicis (1. 6 D. 34, 5);
ex duobus reis promittendi s. stipulandi alius, alter (1. 7. 12. 16. 18 D. 45, 2);
ex ea familia (1. 195 § 1 D 50, 16);
ex latere, ex transverso (см.); е contrario, ex diverso (см.); на вопрос: при каком обстоятельстве: rapere ex incendio, ruina, naufragio (1. 1 pr. § 2 D. 47, 9);
2) сообразно, по = secundum: напр. verbum: ex legibus sic accipiendum est: tam ex legum sententia, quam ex verbis (1. 6 § 1 D. 50,16);emere ex auctione (1. 2 § 8 D. 41, 4).
ex lege capere pignus (1. 29 § 7 D. 9, 2);
e lege locationis (1. 1 § 3 D. 43, 9. cf. 1. 51 pr. 1. 60 § 3 D. 19, 2);
ex personis causisque constituere (1. 38 D. 6, 1. cf. 1. 3 § 4 D. 43, 30); (1. 3 § 12 D. 43, 29);
ex animi propositione (1. 3 D. 48, 5. 1. 225 D. 50, 16);
3) при означ. причины, происхождеция, источника, вследствие, из, в: ius civile, quod ex legibus etc. venit;ex voluntate alicuius (1. 8 pr. D. 3, 3. 1. 46 D. 4, 4).
ex iure gentium introdducta bella etc. (1. 5. 7 pr. D. 1, 1);
ex eo appellari quod etc. (1. 4 § 2 D. 1, 5); (1. 1 pr. D. 44, 7);
teneri ex delicto (1. 38 D. 50, 17);
ex dolo alterius (1. 21 § 2 D. 15, 1);
lucrari ex dolo defuncti (1. 1 § 6 D. 2, 10);
ex culра conveniri (1. 41 D. 26, 7);
usuras ex mora exigere (1. 10 § 1 D. 39, 4);
ex emto teneri, agere etc. (см. emere); (1. 3 § 10 D. 26, 10);
causae, ex quibus in integr. restitui potest (1. 51 pr. D. 3, 3);
er iusta causa abesse (1. 31 § 2 D. 3, 5);
ex causa ratio edenda est (1. 1 § 9. 10 D. 2, 13);
ex necessitate fieri (1. 17 D. 23, 1);
ex officio suo facere (1. 4 D. 48, 11); (1. 27 D. 20, 1);
ex vulnere mortuus servus (1. 46 D. 9, 2);
ex corporis vitio accidere (1. 4 § l D. 21, 1);
4) no поводу, по отношению: ex re familiari - de re publica, operis novi nunciatio facta (1. 7 § 14 D. 2, 14); (1. 32 D. 48, 19);ex facto, postfacto (см.).
audire ex interdictis (1. 1 § 6 D. 1, 12);
5) от, при означ. автора, виновника: damnum datum ex coactis ab alio (1. 2 § 12 D. 47, 8);ex asse, ex parte heredem scribere (1. 19 D. 28, 2. 1. 72 D. 28, 5. 1. 142 D. 50, 16); (1. 19 pr. D. 29, 1).
6) от (кем), ex hostibus capere, redimere (1. 20 D. 24, 3. 1. 3 § 21 D. 41, 2);coactus ex fideicommissario (1. 38 § 3 D. 28, 6).
desiderari ex persona aliqua (1. 7 § 2 D. 2, 8);
fideicomm. relinquere ex aliquo (1. 2 D. 32);
7) с, для определения времени, с которого что-нб. ведет свое начало, ex die (см. dies s. 2 а);appellare ex sententia (1. 19 D. 49, 1).
ex eo tempore (1. 39. 42 D. 29, 1);
ex quo;
ex eo, ex quo;
exinde, ex quо (1. 4 § 6 D. 1, 16. 1. 19 § 6 D. 21, 1. 1. 20. 28. § 1. 1. 37 § 2 D. 26, 7);
ex testamenti facti tempore, an ex mortis numerari (1. 41 § 15 D. 40, 5);
heres scriptus ex tempore, противоп. in tempus (1. 19 § 1 D. 29, 1);
ex conditione vel in conditionem heredem facere (1. 15 § 4 eod.);
ex continenti (см. continens s. 2);
e vestigio (см. vestigium s. 4);
ex tempore (см. tempus s, d);
8) для обозначения должности, которую кто-нб. занимал: ex Quaestore sacri palatii (бывший quaestor), ex Praefecto praetorio;ex integro (см. integer s. 4).
ex Consule (C. summa reip. § 2);
ex Magistro officiorum dignitas (1. 1 C. 12, 16).
-
4 Alea jacta est
"Жребий брошен" - о бесповоротном решении, о шаге, не допускающем отступления, возврата к прошлому.В 49 г. до н. э. Юлий Цезарь, командовавший, римскими легионами провинции Цизальпинская Галлия, принял решение захватить единоличную власть и перешел с войсками реку Рубикон, служившую естественной границей провинции. Этим самым он нарушил закон, по которому проконсул имел право возглавлять войско только за пределами Италии, и начал войну с римским сенатом.Светоний, "Божественный Юлий",32: Tunc Caesar, Eatur, inquit, quo deorum ostenta et inimicorum iniquitas vocat. Jacta alea esto "Вперед, - крикнул тогда Цезарь, - куда зовет нас знамение богов и несправедливость противников. Да будет брошен жребий". [ Последняя фраза, произнесенная Цезарем, как сообщает Плутарх ("Сравнительные жизнеописания", Помпей, LX), на греческом языке, представляет собой цитату из комедии Менандра "Флейтистка". В сохранившемся отрывке из этой комедии один из собеседников пытается отговорить другого от женитьбы, но получает ответ: "Дело решено. Пусть будет брошен жребий". - авт. ]Да, Гуиллермо, jacta est alea, я штраусианец, я, жалкий поэт, прячусь под крылья гениального Давида Фридриха Штрауса. (Ф. Энгельс - В. Греберу, 8.X 1839.)Alea jacta est. Выезжаю сегодня вечером в половине ого. Письмо, которое я вчера получил, ускорило мое решение. К сожалению, не могу пожать руку Вашему супругу, так как подниматься по мне еще запрещено. Сердечный привет ему, а также Вашей сестре... (И. С. Тургенев - Термине Зееген, 14.(26.) VIII 1874.)...Был в Швейцарии, видел Фази [ Фази, Жан-Жак (1790-1878) - швейцарский публицист и политический деятель. - авт. ], Шаллера [ Шаллер, Юлиан (1817-1871) - швейцарский политический деятель. - авт. ] и других кесарей Швейцарии - все идет хорошо. Но alea jacta est, т. е. была не была, делать нечего, мы должны были спуститься на грязную арену журналистики. Alea jacta est! Я на другой день вступил, если не de jure, то de facto, на службу в губернаторскую канцелярию. (И. А. Гончаров, Воспоминания.)Но во всяком случае, останусь ли я побежденным или победителем, я в тот же вечер возьму мою суму, нищенскую суму мою, оставлю все мои пожитки, все подарки ваши, все пенсионы и обещания будущих благ и уйду пешком, чтобы кончить жизнь у купца гувернером, либо умереть где-либо с голоду, под забором. Я сказал. Alea jacta est! (Ф. М. Достоевский, Бесы.)Так знаешь ли что? Право, уедем отсюда вместе! - Едем! Прямо вот из трактира пойдем на берег, и как только причалит пароход - фюить! Он на минуту задумался, но потом только рукой махнул. - Нет, брат, alea jacta est! Пускай свершится! (М. Е. Салтыков-Щедрин, В среде умеренности и аккуратности.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Alea jacta est
См. также в других словарях:
Ipso facto — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines … Wikipédia en Français
NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… … Hofmann J. Lexicon universale
COMITIA — orum, plural. numer. conventus populi ad creandos magistratus, leges ferendas, et alia cum populo agenda, a comeundo appellata, ita enim veteres loquebantur, vel a coeundo. Leguntur autem Comitia Consularia, Praetoria, Quaestoria, Tribunitia,… … Hofmann J. Lexicon universale
VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… … Hofmann J. Lexicon universale
APOTHEOSIS — I. APOTHEOSIS Latin. Consecratio, quâ voce Cicero utitur l. 1. ad Quintum fratr. ep. 1. ritus fuit apud Romanos, a Caes. Augusto primum institutus, deinde a Tiberio instauratus, quô consecrabantur Imperatores, qui superstitibus filiis vel… … Hofmann J. Lexicon universale
CRUX — I. CRUX apud Russos, sollenni osculô tacta, fidei pignus in illa gente maxime sollenne habetur. Quemadmodum de Pelagio scribit Sigebertus, ad A. C. 552. illum insimulatum mortis Vigilii Episcopi Romani tenentem sancta Euangelia et Crucem, publice … Hofmann J. Lexicon universale
DUELLI Judicium — ad veri probationem introductum, quo ambiguas controversias mediae aevo ditimi mos fuit, a Septentrionalibus populis traxit originem. Apud quos, cum ab initio iam in usu esset, armis lites suas decernere, ait Vell. Patercul. praesertim id… … Hofmann J. Lexicon universale
LONDINUM — urbs Angliae ad Tamesin, antiquissima. Tac. Ann. l. 14. c. 33. Ptol. et Ant. Londinium et Longidinium dicitur. Amm. Marcell. l. 27. c. 8. Lundinum et Augusta, Steph. Λινδονιον. Emporium celeberrimum. Quis primus fuerit conditor, obduxit verustas … Hofmann J. Lexicon universale
NUPTIALIS Annulus — apud Hebraeos, nullus primo, postea rarus fuit, ut diserte scribit Leo Mutin ensis Archisynagogus Venetus, de gli Riti Hebraici part. 4. c. 3. Nimirum non in Nuptiis, sed in ipsis Sponsalibus, primus annuli usus. Unde, quod aliqui habent fidei… … Hofmann J. Lexicon universale
SINAE — I. SINAE Regio, quam hodie Cinam Vulgus appellat, ultima terratum Asiae, in quadrum exrensa ab oriente et meridie, aluitur oceanô, quem Sericum vel Eoum prisci dixêre: ab oceidente, Indiam ulteriorem attingit: a sepretrione, dingitur Massageratum … Hofmann J. Lexicon universale
ZUATAPLUGUS — aliis Suathes, Sarmata, in Pannonia late imperavit, eô tempore, quô Hunnorum gens, e Scythia, ob multitudinem, alias sedes quaesitura emigravit. Qui, postquam Tanai superatô per Roxollanos, Sarmatas, Hamaxobios et Tauros Scythas itinere factô, in … Hofmann J. Lexicon universale